IMOverse

Het recht om onzichtbaar te zijn: Een pleidooi voor de privacyrechten van kinderen

Het recht om onzichtbaar te zijn is essentieel voor de privacy van kinderen, die vaak zonder toestemming een digitale identiteit krijgen. Foto’s en video’s delen lijkt onschuldig, maar heeft blijvende gevolgen. Ouders, scholen en verenigingen moeten bewuster omgaan met privacy en beeldmateriaal.

Het recht om onzichtbaar te zijn: Een pleidooi voor de privacyrechten van kinderen

Het schenden van privacyrechten van kinderen vormt een groeiend maatschappelijk probleem. Cameracultuur is de norm geworden, en de privacy van kinderen lijkt daarbij ondergeschikt. Van kinderfeestjes tot schoolvoorstellingen: alles wordt vastgelegd. Maar wat betekent dit voor een generatie die zonder eigen toestemming al een digitale identiteit krijgt? Foto’s en video’s worden gedeeld in familie-appgroepen en op sociale media, waar ze soms voor altijd blijven bestaan.

Ouders handelen vaak met de beste intenties: ze willen herinneringen vastleggen en trots de prestaties van hun kinderen delen. Ook scholen en verenigingen maken beelden met goede bedoelingen, bijvoorbeeld om activiteiten en gebeurtenissen vast te leggen en te delen met ouders. De blijvende impact hiervan wordt echter vaak onderschat. Kinderen krijgen een digitale identiteit die hen hun hele leven kan achtervolgen, zonder dat ze hiervoor zelf hebben gekozen.

Het recht om onzichtbaar te zijn is geen luxe, maar een fundamenteel recht. Als wij, volwassenen, dit niet beschermen, wie doet het dan?

Om bewustzijn te creëren over hoe onzorgvuldig we soms omgaan met persoonlijke gegevens, zowel offline als online, heeft XS4ALL in 2009 een confronterende campagne ontwikkeld. In de onderstaande video laat een acteur zien hoe absurd het zou zijn om in het dagelijks leven dezelfde openheid over privégegevens te tonen als online vaak gebeurt. Vijftien jaar later is de boodschap helaas nog net zo actueel, wat ons dwingt om na te denken over hoe weinig we hebben geleerd over digitale privacy.

Daarnaast dienen scholen en verenigingen zich sinds 2018 te houden aan de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Ook ouders vallen in sommige situaties onder deze regels. Toch wordt privacy vaak gezien als een bijkomstigheid, in plaats van een recht dat bescherming verdient.

Dit artikel toont aan waarom het recht op onzichtbaarheid essentieel is, wat er misgaat en hoe we de privacy van kinderen kunnen waarborgen.

“Het beschermen van hun privacy is zowel een ethische verantwoordelijkheid als ook een juridische verplichting.”

Het probleem

Hoe zou jij het vinden als beelden van jou jarenlang op het internet circuleren, zonder dat je hier controle over hebt?

Voor kinderen is dit geen hypothetische vraag, maar een realiteit waarin zij opgroeien. Foto’s en video’s van hun eerste stappen, verjaardagsfeestjes, schooluitvoeringen en zelfs privémomenten worden vastgelegd en gedeeld—vaak zonder hun medeweten of toestemming. Wat onschuldig lijkt, creëert een digitale identiteit waar kinderen geen controle over hebben. Die identiteit kan hen levenslang achtervolgen, terwijl ze nooit de kans hebben gehad hierover zelf keuzes te maken.

De impact van beelden op kinderen

Kinderen verdienen het recht zichzelf te ontwikkelen, zonder constant gevolgd te worden door een camera. Het vastleggen en delen van beelden kan echter op meerdere manieren schadelijk zijn:

Verlies van controle over eigen identiteit

Kinderen die vanaf jonge leeftijd online worden vastgelegd, groeien op met een vooraf ingevulde digitale identiteit. Gênante beelden uit hun jeugd kunnen hen later achtervolgen, bijvoorbeeld tijdens sollicitaties of in sociale relaties. Dit tast hun autonomie aan.

Sociale, emotionele en psychologische gevolgen

Wat ouders grappig of schattig vinden, kan voor kinderen een bron van schaamte worden. Het delen van beelden zonder toestemming kan leiden tot verlies van vertrouwen in volwassenen en een verhoogd risico op pestgedrag. Daarnaast kan de constante aanwezigheid van camera’s bij kinderen een gevoel van voortdurende controle en prestatiedruk veroorzaken. Ze leren niet dat privacy een recht is, maar dat het normaal is altijd “aan” te staan. Dit kan stress en perfectionisme in de hand werken.

Langetermijnrisico’s voor reputatie en veiligheid

Beelden die online circuleren, kunnen permanente reputatieschade veroorzaken en zijn vaak moeilijk te verwijderen. Ze kunnen sociale relaties en carrièremogelijkheden beïnvloeden, zelfs jaren nadat ze zijn gedeeld. Bovendien bevatten veel beelden metadata, zoals locatiegegevens, wat veiligheidsrisico’s oplevert. In extreme gevallen kan dit leiden tot identiteitsdiefstal of stalking.

Waarom volwassenen tekortschieten

Kinderen zijn afhankelijk van de keuzes van volwassenen om hun privacy te beschermen. Waarom gaat het dan vaak mis?

Gebrek aan bewustzijn over digitale privacy

Veel volwassenen onderschatten de impact van het delen van beelden. Ze zien het als iets onschuldigs of positiefs, zoals het delen van trots of het vastleggen van herinneringen. Het besef dat een onschuldige foto blijvende gevolgen kan hebben, ontbreekt vaak.

Normalisering van de cameracultuur

In een wereld waarin alles wordt vastgelegd en gedeeld, lijkt het normaal elk moment te documenteren. Sociale media versterken deze drang om te delen, waardoor de vraag of dit echt nodig is vaak niet wordt gesteld.

Goede intenties, onvoldoende kennis

Ouders, scholen en verenigingen handelen meestal vanuit goede bedoelingen, maar die vertalen zich niet altijd in doordachte keuzes. Gebrek aan kennis over digitale privacy en de risico’s van beeldmateriaal maakt dat goede bedoelingen soms averechts werken.

AVG

De AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming) is in het leven geroepen om persoonsgegevens, waaronder beeldmateriaal, te beschermen. Voor kinderen gelden extra strenge regels, maar deze worden in de praktijk vaak onvoldoende nageleefd.

Toestemming

Scholen en verenigingen mogen geen beelden maken zonder expliciete toestemming van ouders voor kinderen onder de 16 jaar, tenzij zij zich kunnen beroepen op een gerechtvaardigd belang. Maar wat houdt een gerechtvaardigd belang precies in?

De AVG vereist dat expliciete toestemming wordt gevraagd voor het maken en delen van beeldmateriaal van herkenbare personen, tenzij een gerechtvaardigd belang zwaarder weegt dan de privacy van het individu. Dit belang moet zorgvuldig worden afgewogen en gedocumenteerd, en minder privacyinvasieve alternatieven moeten worden uitgesloten. Ouders moeten volledig worden geïnformeerd over het doel, hun rechten, en de mogelijkheid om bezwaar te maken.

Omdat kinderen onder de AVG een extra beschermde positie hebben als kwetsbare groep, is een gerechtvaardigd belang vrijwel nooit aan de orde, waardoor toestemming altijd noodzakelijk is. Er is ook geen wettelijke verplichting om beeldmateriaal te hebben van kinderen.

Toch hoeven leuke gebeurtenissen, zoals een schoolvoorstelling, niet ten koste te gaan van de privacy van kinderen. Met creativiteit en een oplossingsgerichte aanpak kunnen deze momenten worden vastgelegd zonder kinderen herkenbaar in beeld te brengen. Voldoen aan de AVG hoeft dus geen grote opgave te zijn.

Een passende oplossing is bijvoorbeeld niet om kinderen verplicht een masker te laten dragen of hen telkens uit de activiteit te halen om achter de fotograaf te staan—dat zou de omgekeerde wereld zijn en afbreuk doen aan de live-ervaring. De belangen van kinderen moeten altijd vooropstaan. Zelfs als de meerderheid van de ouders toestemming geeft, mag het maken van beelden nooit boven het recht op privacy (en vrijheden) van individuele kinderen worden gesteld.

Het delen van beelden in beveiligde omgevingen biedt niet altijd voldoende veiligheid. Ouders kunnen vaak nog steeds herkenbare beelden van andere kinderen downloaden of schermafbeeldingen maken, wat privacyrisico’s aanzienlijk vergroot.

Oplossingen: Hoe kunnen we kinderen beschermen?

Het beschermen van het recht op onzichtbaarheid vereist veranderingen op meerdere niveaus. Een cruciale maatregel is het vergroten van bewustwording rondom de risico’s van herkenbare beelden van kinderen, zowel in publieke ruimtes zoals sociale media als in gedeelde of beveiligde omgevingen, zoals app-groepen of ouderportalen (bijvoorbeeld platforms zoals Parro). Door gezichten te vervagen, kinderen van achteren te fotograferen, of gebruik te maken van sfeerimpressies en situationele beelden die geen personen herkenbaar tonen, kunnen we hun privacy beter waarborgen. Tegelijkertijd stellen we hiermee een positief voorbeeld voor anderen die met beeldmateriaal omgaan.

Praktische stappen voor ouders

Praktische stappen voor scholen en verenigingen

Technologische oplossingen

Beleidsmatige veranderingen

Tot slot

Kinderen hebben het recht om onzichtbaar te zijn, totdat zij oud genoeg zijn om zelf te beslissen wie hen mag zien. Het is onze verantwoordelijkheid, als volwassenen, om dat recht te waarborgen. Dit vraagt niet alleen om bewustwording, maar ook om actie: duidelijke keuzes maken, grenzen stellen en een cultuur creëren waarin de rechten van kinderen centraal staan.

Laten we ervoor zorgen dat de volgende generatie niet gereduceerd wordt tot pixels op een scherm, maar de vrijheid krijgt om zichzelf te ontwikkelen—vrij van digitale ballast. Deel alleen beelden die kinderen niet schaden en leer hen dat zij recht hebben op controle over hun eigen digitale identiteit. Zo beschermen we hun privacy, nu én in de toekomst.

Een krachtige oproep om hierbij stil te staan komt van Deutsche Telekom.

Deutsche Telekom heeft met de ShareWithCare-campagne in 2023 een internationale discussie op gang gebracht over het online delen van kinderfoto’s. Centraal in de campagne staat een indringende deepfake-video, “Een boodschap van Ella”, waarin een volwassen versie van een negenjarig meisje haar ouders confronteert met de verstrekkende gevolgen van het delen van haar foto’s op internet. De video legt de risico’s van ‘sharenting’ bloot—het door ouders delen van foto’s en video’s van hun kinderen online. Dit varieert van identiteitsdiefstal, profilering door datamakelaars en ongewenste blootstelling tot meer verontrustende gevolgen zoals cyberpesten, deepfake pornografie en AI-misbruik. Met meer dan 250 miljoen mediacontacten wereldwijd onderstreept de campagne de dringende noodzaak van een verantwoorde omgang met de digitale gegevens en privacy van kinderen.

Voor meer informatie over privacy en de rechten van kinderen in de digitale wereld, bezoek de Autoriteit Persoonsgegevens. Die-hards kunnen zich verdiepen in de volledige tekst van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG).

Dit artikel is mede opgesteld met behulp van AI-ondersteuning om de tekst te verfijnen en de leesbaarheid te verbeteren.